МУЛТИ ТАРҒИБОТЧИЛАР

Бугун дунёнинг «Pixar»,  «Dreamworks», «Metro Goldwyn Mayer», «Walt Disney» сингари компаниялари турли туман, ранг-баранг мультфильмларни яратиб, болажонларнинг кундалик овунчларига, ҳавас қиладиган, орзу этадиган мўъжизавий оламларига айланиб улгурган.

Мультфильмлар-мулти тарғиботчилар. Уларни бундай аташимга сабаб бор. Чунки, улар миллият, маданият, маънавият тарғиботида муҳим. Бола руҳияти, онги-тафаккури юксалишида мултьфильмларнинг ўрни аҳамиятга молик. Буларни эътиборда муқим тутсак, мен келтирган таъриф ўзини оқлайди. 

118 йиллик тарихи давомида мултипликацион фильмлар болажонларнинг ҳам, ҳаттоки катталарнинг ҳам севимли ва чинакам мароқли овунчига айланди. Бугун мультфильм кўрмай ўсган ёш авлод бўлмаса керак. Мултьқаҳрамонларга ҳавас қилиб улғайган болалар бугун ён-веримизда кўп учрайди. Ҳатто ўзимиз ҳам... Бугун жамиятимизда Золушка-ю Репензел, Оппоғой-у соҳибжамол Белл ўрнида бўлиб қолишни истамаган қизалоққа, мард ва жасур, ақли теран шаҳзодалар, кўнгли очиқ, қўрқмас Синбад, Ясон, Геркулесларга ҳавасманд бўлмаган болакайга дуч келмаслик ҳам қийин. 

Эртакларга ишониб, оқ отли шаҳзодасини кутаётган қизлар, оқила ва бетакрор ҳусн соҳибаси маликаларни излаётган йигитларни кўриб, мультфильмларнинг беқиёс ”хизмат”ини туйиш мумкин. Ишқий саргузашт мультфильмларнинг авлодларимиз учун қанчалик керак эканлигини билмадиму, бироқ ватанпарварлик, юртга муҳаббат, ота-онага бўлган ҳурмат, оқибат тараннум этилган мультфильмларнинг заруратлиги аниқ.

Мен телеканалларимиз орқали намойиш этилаётган кичик ёшдаги томошабинлар жону дили-мультфильмларни кузата туриб, қувонаман... Биз ”Зумрад ва Қиммат”, ”Соҳибжамол ва маҳлуқ”, ”Қирол шер”, ”Балиқчи ва тилла балиқча” сингари 4-5 та мультфильмларни кўриб улғайганмиз. Бугун кундан кун янги, турли жанр, турфа қаҳрамонлар иштирок этган мултиклар ойнайи жаҳонни банд этмоқда. ”Ўзбекфильм” ҳам қўл қовуштириб ўтиргани йўқ. Бир-биридан қизиқ, жанрлари турфа мультфильмларни ёш томошабинлар эътиборига ҳавола этмоқда. ”Ҳунарманд шаҳзода”, ”Ур тўқмоқ”, ”Широқ”, ”Тўмарис” сингари миллий мультфильмлар халқимизнинг эзгу қадриятлари асосларига таянган бўлиб, ғоявий пишиқ асарлардир.

Лекин, бу мултьфильмларни омадли деб бўладими?! Юқорида мультфильмларни ”мулти тарғиботчилар” дея тилга олгандим. Болаларимиз учун булар ҳам худдики ”Қирол шер”дек, ”Қизил сайёра”дек қизиқми?! Улар ўз чекидаги эзгу қарашларни бола онгига сингдира оляптими?! Олти ёшли жияним ”Одам ҳам шундай бўладими?!” дейди бир куни хаёлпараст шаҳзода ҳақидаги мултикни кўриб ўтириб. Демак, бурни катта, боши бешакл (геометрияда бундай шакл кўрмаганман) қаҳрамонларимиз хорижнинг ўзга сайёралик махлуқсимон одамларичалик ҳам болаларда ишонч уйғота олмаётган бўлса, улар зиммасидаги юкни кичкинтойларга қандай етказа олади?! Эҳтимол, мультфильмларга жиддий қараш вақти келгандир (тўғри, бизда бу масалага ҳам жиддий қаралади, эртак, афсоналаримизга таянилади, ғоявий пишиқ сценарийлар асосида мультфильмлар яратилади. Лекин, бу, менимча, етарли эмас).

Мултикларни ҳам ўз томошабини бўлишини истасак, демак, мултипликацион фильмлар режиссюраси, рассомлар, компьютерда ишловчи мутахассислар, овоз берувчи кишилардан тортиб алоҳида мусиқий безак, соундтрек ёзилишига ҳам эътибор қаратмоғимиз жоиз. Йўқса, суст менталитет тарғиботи билан ”мулти тарғиботчиларимиз” кераксиз бўлиб қолади. 

Шу ўринда, энг ачинарлиси, ҳар томонлама пишиқ, юксак дид билан ”Афғон”, ”Қўрғошин” каби давлат киностудияларида тасвирга олинган фильмлар кўп ўтмай катта экранлардан олинишига сабаб ҳам томошабин йўғлиги эди... Фильмларни кўриб чиндан йиғлайсиз, ўртанасиз, қаҳрамонларга ҳамдард бўлиб, оғриғига шерик бўласиз, озорланасиз. Қисқаси, нимадир оласиз... ”Хонтахта” фильмлар (таърифлаш ножоиз, ўзингиз ҳам биласиз) нинг эса томошабини бисёр. Кулиб-кулиб залдан чиқиб кетасиз, тамом-вассалом. ҲЕЧ НИМА  сизнинг шуурингизга эргашмайди. Беҳуда вақтдан ўзга нишон қолмайди сизда. Бироқ, сиз яна ўша фильмларга чипта оласиз. Мана буни чин йўқотиш дейдилар. Бу эса бошқа алоҳида мавзу...

Қачонгача чет эл фильмлари, мультфильмлари экранларимизни банд этади?! Қачонгача “мулти тарғиботчилар”нинг эътиборга лойиқлари ўзимиздан чиқмайди (фақатгина фестивалларда юқори баҳо олишни ҳисобга олмаганда, фестивал эмас, томошабин баҳоси муҳимроқ, эмасми?! Ёки ярим асрлик тарихи бор “мулти тарғиботчиларимиз” ривожига яна бир аср керакми)?! Қачонгача болаларимиз айиқполвони билан саргузаштларга ошиққан Машадан роҳатланади, Репензел, Виктория, Софияларга ҳавас қилади, учқур чет эл шаҳзодалари, уддабурон йигитларидан ўрнак олишга шайланади. Қачонгача...?!